Tłuszcze w diecie pacjenta onkologicznego.

Funkcje tłuszczów w organizmie

Tłuszcze są nieodłącznym elementem diety Człowieka. Stanowią one ważne źródło energii pokarmowej i są jednym z podstawowych elementów budulcowych organizmu.

Tłuszcze stanowią bardzo wydajny sposób magazynowania energii w formie rezerw organizmu. Mimo, że najczęściej wykorzystywanym „paliwem” w Organizmie Człowieka jest glukoza, to ta nie może być magazynowana w większych ilościach. Tłuszcze natomiast mogą być magazynowane w stosunkowo kompaktowej formie w tkance tłuszczowej i co więcej, sam tłuszcz zawiera ponad dwa razy więcej kalorii energii niż węglowodany. W warunkach niedoboru składników energetycznych w diecie lub przy dużym wydatku energii, tłuszcze stanowią jej rezerwowe źródło.

Tłuszcze to także i przede wszystkim środki dla regulacji funkcjonowania Organizmu. Tkanka tłuszczowa wydziela hormony takie jak leptyna, która reguluje uczucie głodu. Kwasy tłuszczowe są także niezbędne dla zdrowia układu rozrodczego – kobiety nieposiadające odpowiedniego poziomu tkanki tłuszczowej mogą przestać menstruować i stać się bezpłodne. Niezbędne wyższe wielonienasycone kwasy tłuszczowe (WWKT) z grup omega-3 i omega-6 są źródłem cząsteczek sygnalizacyjnych zwanych eikozanoidami, które regulują poziom cholesterolu, krzepnięcie krwi, a także stany zapalne. Tłuszcze pełnią także istotną rolę w wielu ważnych dla życia i zdrowia narządach: mózgu, sercu, szpiku kostnym. Mózg w aż 60% składa się z tłuszczów i pełnią one kluczową rolę w jego funkcjonowaniu i budowie. Prosty fakt, że tłuszcze nie mieszają się z wodą i generalnie mają właściwości hydrofobowe, jest w zasadzie podstawą istnienia życia jakie znamy. To właśnie tłuszcze tworzą podstawę wszystkich błon biologicznych w organizmie i to właśnie dzięki nim mogą występować różnice zawartości różnych związków chemicznych i cząsteczek w różnych częściach komórki i organizmu. Oddzielają one także od siebie różnego rodzaju procesy metaboliczne. Tworzą błony komórek nerwowych, izolują włókna nerwowe i ułatwiają przekaźnictwo impulsów elektrycznych. Odpowiednia budowa tłuszczowa organizmu człowieka jest więc po prostu niezbędna dla jego zdrowia i działania.

Niedożywienie pacjentów onkologicznych

W związku z bardzo ważnymi funkcjami tłuszczów w organizmie, ewidentnym jest, że dostarczanie ich w odpowiedniej ilości wraz z dietą jest kluczowe. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób chorych, których organizmy mają większe zapotrzebowanie na tłuszczowe składniki pokarmowe i jest to związane z wysiłkiem organizmu w trakcie leczenia.

Ryzyko zachorowania na raka jest w znacznej mierze uwarunkowane poprzez czynniki genetyczne, jednak to wpływ środowiska jest kluczowy i determinuje kto obciążony genetycznie ostatecznie zachoruje na chorobę nowotworową. Wśród czynników środowiskowych często wymienia się tutaj stosowaną dietę [1]. Może ona być użyta jako narzędzie profilaktyki antynowotworowej i jako element leczenia już obecnej choroby. Jednym z najczęstszych objawów raka jest rozwój kacheksji, przewlekłego stanu prowadzącego do utraty tkanki tłuszczowej i mięśniowej chorego. Od 31 do 87% pacjentów onkologicznych cierpi na niedożywienie, które jest częścią procesu kacheksji. Problem ten jest potencjalnie odwracalny, jednak jedynie na początkowym etapie, kiedy utrata wagi jest mniejsza niż 10%. Kacheksja jest jednak złożonym problemem obejmującym zmiany w procesach odpornościowo-metabolicznych organizmu i ocenia się, że nawet 20% śmierci pośród pacjentów onkologicznych jest nią spowodowane [2].

Źródła tłuszczów w diecie pacjenta onkologicznego

Wszystkie wymienione tłuszcze są najcenniejszymi składnikami odżywczymi, które znaleźć można w źródłach morskich – rybach i owocach morza. Wyższe wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 występują dość powszechnie, jednak z racji dość dużej różnorodności zawartości tłuszczu, dostarczenie ich wraz ze spożywanym mięsem rybim jest utrudnione. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku skwalenu i alkilogliceroli. Są to tłuszcze występujące najpowszechniej w wątrobach rekinów (nazwa skwalen wzięła się właśnie od łacińskiej ich nazwy Squallus). Dość oczywiste jest więc, że nie jesteśmy w stanie pozyskać ich wraz z jedzeniem. W przypadku pacjentów onkologicznych dochodzi jednak jeszcze jedna przeszkoda. Pacjenci w trakcie obciążającego leczenia chemicznego lub radiologicznego, często w stanie niedożywienia, osłabieni, mają duże trudności z jedzeniem i wręcz nie są w stanie spożywać określonych produktów. Dlatego też szczególnie efektywnym źródłem wyższych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, a także skwalenu i alkilogliceroli są oleje rybie, jak np. BioMarine®Medical Immuno & Neuro Lipids. Zawierają duże ilości tych składników odżywczych które są łatwo dostępne dla organizmu. Dodatkowo, proces produkcyjny olejów rybich wiąże się z ich oczyszczeniem ze związków szkodliwych dla zdrowia, takich jak metylortęć czy dioksyny, są więc także o wiele bezpieczniejsze od mięsa ryb, takich jak tuńczyk czy makrela. Zaletą olejów rybich jest także możliwość opracowania ich odpowiedniej kompozycji tak, aby dostarczały one optymalnej mieszanki tłuszczów złożonych i wyższych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Taka forma przyjmowania tych szczególnie cennych składników odżywczych jest szczególnie korzystna dla pacjentów chorujących na różnego rodzaju choroby ostre i przewlekłe oraz kiedy występują trudności z przyjmowaniem pokarmów.

Kiedy włączyć żywienie medyczne?

Biorąc pod uwagę wymienione wyżej efekty powstające w organizmie w czasie spożywania tłuszczów rybich, kluczowym jest uzupełnienie diety każdego pacjenta onkologicznego przed, w czasie i po leczeniu. Jak wspomniano wyżej, dieta jest jednym z kluczowych czynników wpływających na przebieg choroby nowotworowej i tylko dostarczając swojemu organizmowi wszystkich niezbędnych substancji budulcowych jesteśmy w stanie zapewnić mu możliwość działania na najwyższym fizjologicznym poziomie. Konieczne jest jednak zwrócenie uwagi na to jakie produkty na bazie olejów rybich stosujemy:

1. Czy produkt został zbadany naukowo pod kątem skuteczności i bezpieczeństwa?
2. Czy produkt posiada opracowane schematy dawkowania dla Pacjenta?
3. Czy jest to produkt najwyższej jakości?
4. Czy produkt posiada certyfikaty czystości?
5. Czy jego produkcja nie stanowi zagrożenia dla środowiska?

Najskuteczniejsze uzupełnienie codziennej diety o wszystkie niezbędne składniki olejów rybich, nieosiągalne inną dietą, osiągnąć można poprzez stosowanie ich unikalnej kompozycji w postaci żywności specjalnego przeznaczenia medycznego.

Podsumowując:

1. Tłuszcze to zróżnicowana grupa substancji odżywczych, będąca podstawą większości najważniejszych procesów zachodzących we wszystkich komórkach Organizmu Człowieka.
2. Spożywane tłuszcze są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania błon komórkowych, wielu procesów metabolicznych, oraz ścieżek sygnałowych.
3. Dieta to jeden z kluczowych czynników wpływających na przebieg choroby nowotworowej. Może ona być elementem profilaktyki przeciwrakowej, jak i leczenia.
4. Przyjmowanie odpowiednich ilości tłuszczów olejów rybich wiąże się z nieporównywalnie  większymi korzyściami dla zdrowia niż spożywanie tłuszczów nasyconych i jednonienasyconych, których nadmierne spożycie powoduje zaburzenia funkcji organizmu i rozwój stanów chorobowych.
5. Organizm dysponujący odpowiednimi ilościami wyższych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, a także skwalenu i alkilogliceroli jest w stanie wytworzyć szereg prozdrowotnych efektów regulacyjnych, które mają jednoznaczny wpływ na efektywność leczenia onkologicznego.
6. Najlepszym źródłem tych tłuszczów dla Pacjenta onkologicznego są oleje rybie.
7. Stosując oleje rybie należy stosować przebadane naukowo produkty z kategorii żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, jak np. BioMarine®Medical Immuno & Neuro Lipids.
   
   Autor:
   dr n. med. Tomasz Radzik

Bibliografia:

1. Simopoulos AP. The importance of the ratio of omega-6/omega-3 essential fatty acids. Biomed Pharmacother. 2002 Oct;56(8):365-79.
2. Argilés JM, López-Soriano FJ, Busquets S. Novel approaches to the treatment of cachexia. Drug Discov Today. 2008 Jan;13(1-2):73-8.
3. Flavin R, Zadra G, Loda M. Metabolic alterations and target therapies in prostate cancer. The Journal of Pathology. 2011; 223(2):283–294.
4. Grammatikos S, Harvey M, Subbaiah PV, Victor T, Miller W. Loos of fatty acid Δ-6 desaturating ability in human mammary epithelial cells that express an activated c-Ha-ras-oncogen. International Journal of Oncology. 1995; 6(5):1039–1046.
5. Sinclair, HM. And History of essential fatty acids. In: Horrobin, DF., editor. Omega-6 Essential Fatty acids: Pathophysiology and roles in Clinical Medicine. Alan R Liss, Inc; 1990. p. 1-20
6. Duplus E, Glorian M, Forest C. Fatty acid regulation of gene transcription. The journal of Biological Chemistry, 275 (40), 30749-30752);(Huang, ZH., Gu, D., Mazzone, T. (2004) Oleic acid modulates the post-translational glycosylation of macrophage ApoE to increase its secretion. The Journal of Biological Chemistry. 2000; 279(28):29195–29201.
7. Pegorier JP, Le May C, Girard J. Control of gene expression by fatty acids. The Journal of Nutrition. 2004; 1348(9):24445S–24495S.
8. Fields AP, Murray NR. Protein kinase C isozymes as therapeuthic targets for treatment of human cancers. Advance in Enzyme Regulation. 2008; 48:166–178.
9. Larsson SC, Kumlin M, Ingelman-Sunderg M, Wolk A. Dietary long-chain n-3 fatty acids for prevention of cancer: a review of potential mechanisms. The American Journal of Clinical Nutrition. 2004; 79(6):935–945.
10. Bagga D, Anders HJ, Glaspy JA. Long-chain n-3-to-n-6 polyunsaturated fatty acid ratios in breast adipose tissue from women with and without breast cancer. Nutrition and Cancer. 2002; 42(2): 180–185.
11. Liang B, Wang S, Ye YJ, Yang XD, et al. Impact of postoperative omega-3 fatty acidsupplemented parenteral nutrition on clinical outcomes and immunomodulations in colorectal cancer patients. World Jo urnal of Gastroenterology: WJG. 2008; 14(15):2434–2439.
12. Auffray, B. (2007). Protection against singlet oxygen, the main actor of sebum squalene peroxidation during sun exposure, using commiphora myrrha essential oil. Int. J. Cosmet. Sci. 29, 23–29.
13. Passi, S., De Pita`, O., Puddu, P., and Littarru, G. P. (2002). Lipophilic antioxidants in human sebum and aging. Free Radic. Res. 36, 471–477.
14. Rao, C. V., Newmark, H. L., and Reddy, B. S. (1998). Chemopreventive effect of squalene on colon cancer. Carcinogenesis 19, 287–290.
15. Ikeda H, Chamoto K, Tsuji T, Suzuki Y, Wakita D, Takeshima T, Nishimura T. The critical role of type-1 innate and acquired immunity in tumor immunotherapy. Cancer Sci. 2004;95:697–703.
16. Hoffman DR, Hadju J, Snyder F. Cytotoxicity of PAF and related alkyl-phospholipid analogs in human leukaemia cells, polymorphonuclear neutrophils, and skin fibroblasts. Blood. 1984;63:545–552.
17. Edlund T. Protective effect of d,1-alfa-octadecylglycerol ether in mice given total body x-irradiation. Nature. 1954;174:1102.
18. Osmond DG, Roylance PJ, Webb AJ, Yoffley JM. The action of batyl alcohol and selachyl alcohol on the bone marrow of the guinea pig. Acta Haematol. 1963;29:180–186.
19. Berdel WE, Bausert WR, Weltzien HU, Modotell ML, Widmann KH, Munder PG. The influence of alkyl-lysophospholipids and lysophospholipid activated macrophages on the development of metastasis of 3-Lewis lung carcinoma. Eur. J. Cancer. 1980;16:1199–1204
20. Zimmerman GA, Lorant DE, McIntyre TM et al. Juxtacrine intercellular signaling: Another way to do it. Am J Respir Cell Mol Biol 1993;9:573–7.
21. Kim S.-K., Karadeniz F. Chapter 14—Biological Importance and Applications of Squalene and Squalane. In: Kim S.-K., editor. Advances in Food and Nutrition Research. Volume 65. Academic Press; Cambridge, MA, USA: 2012. pp. 223–233. Marine Medicinal Foods.
22. Kohno, Y., Egawa, Y., Itoh, S., Nagaoka, S., Takahashi, M., and Mukai, K. (1995). Kinetic study of quenching reaction of singlet oxygen and scavenging reaction of free radical by squalene in n-butanol. Biochim. Biophys. Acta 1256, 52–56.
23. Warleta, F., Campos, M., Allouche, Y., Sa´nchez-Quesada, C., Ruiz-Mora, J., Beltra´n, G., and Gaforio, J. J. (2010). Squalene protects against oxidative DNA damage in mcf10a human mammary epithelial cells but not in mcf7 and mda-mb-231 human breast cancer cells. Food Chem. Toxicol. 48, 1092–1100.
24. Van Duuren, B. and Goldschmidt, B. (1976). Cocarcinogenic and tumor-promoting agents in tobacco carcinogenesis. J. Natl. Cancer Inst. 56, 1237–1242.
25. Smith, T. J., Yang, G., Seril, D. N., Liao, J., and Kim, S. (1998). Inhibition of 4- (methylnitrosamino)-1-(3-pyridyl)-1-butanone-induced lung tumorigenesis by dietary olive oil and squalene. Carcinogenesis 19, 703–706.
26. Bhilwade H.N., Tatewaki N., Nishida H., Konishi T. Squalene as novel food factor. Curr. Pharm. Biotechnol. 2010;11:875–880. doi: 10.2174/138920110793262088. 
27. Kohno Y., Egawa Y., Itoh S., Nagaoka S., Takahashi M., Mukai K. Kinetic study of quenching reaction of singlet oxygen and scavenging reaction of free radical by squalene in n-butanol. Biochim. Biophys. Acta. 1995;1256:52–56. doi: 10.1016/0005-2760(95)00005-W.
28. O’Sullivan L., Woods J.A., O’Brien N.M. Squalene but not n-3 fatty acids protect against hydrogen peroxide-induced sister chromatid exchanges in Chinese hamster V79 cells. Nutr. Res. 2002;22:847–857. doi: 10.1016/S0271-5317(02)00391-3.