Chemioterapia

Chemioterapia, popularnie nazywana „chemią”, polega na stosowaniu środków farmakologicznych w celu zniszczenia bądź zahamowania rozwoju komórek nowotworowych. Leki stosowane w chemioterapii nazywamy cytostatykami (są to substancje naturalne i syntetyczne). Chemioterapia jest metoda uznaną i stosowaną w postępowaniu onkologicznym od wielu lat. Działaniu cytostatyków poddawana jest większość nowotworów, m.in. nowotwory przewodu pokarmowego, płuc, piersi czy układu moczowego. 

Dla każdego rodzaju nowotworu i jego fazy rozwoju, stosuje się odpowiedni schemat chemioterapii. Zazwyczaj stosuje się kilka schematów leczenia danego nowotworu, dobierając je w odpowiedniej kolejności. 

Leczenie chorób nowotworowych z zasady jest leczeniem skojarzonym. Chemioterapię zatem stosuje się w skojarzeniu z leczeniem operacyjnym, radioterapią lub hipertermią tam, gdzie jest to uzasadnione i możliwe. Cytostatyki mogą być podawane w postaci tabletek, kapsułek i płynów, domięśniowo lub dożylnie w zastrzykach oraz dożylnie w postaci wlewów (kroplówek). Chorzy mogą być poddawani chemioterapii w warunkach hospitalizacyjnych lub ambulatoryjnych. Obecnie, wraz z rozwojem technologii medycznych i dostępnością cytostatyków nowej generacji, coraz częściej stosowana jest chemioterapia ambulatoryjna. Warunkami do jej przeprowadzenia jest bezpieczny, małotoksyczny i nie stanowiący zagrożenia dla chorego, program chemioterapii. 

Chemioterapia ambulatoryjna uznawana jest przez specjalistów jako korzystniejsza dla pacjenta od chemioterapii przeprowadzanej w warunkach szpitalnych. Onkolodzy wskazują na kilka przesłanek, wpływających korzystnie na chorego i proces terapii: 

  • leczenie przebiega w przyjaznym choremu środowisku,
  • pacjent pozostaje w warunkach domowych, w otoczeniu najbliższych, ale jednocześnie pod nadzorem lekarzy i wykwalifikowanych pielęgniarek,
  • pacjent unika częstych hospitalizacji, a tym samym stresu związanego z pobytem w szpitalu,
  • pacjent unika zagrożeń i powikłań, związanych z infekcjami szpitalnymi. 

Podczas chemioterapii ambulatoryjnej, chorzy mają zagwarantowany ciągły kontakt z lekarzem-onkologiem. W razie pytań i wątpliwości, pojawiających się w przebiegu leczenia, korzystają z konsultacji telefonicznych. 

Chemioterapię w wybranych przypadkach można wspomóc hipertermią. Jest ona zalecana w skojarzeniu z chemioterapią przede wszystkim w bardziej zaawansowanych stadiach choroby nowotworowej, pod warunkiem jednak, iż w ocenie lekarza, stan ogólny chorego jest dobry. Łączenie chemioterapii i hipertermii jest procedurą, która zyskała trwałe miejsce w ośrodkach onkologicznych w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Holandii i USA. 

Hipertermia wspomaga terapię cytostatykami z kilku względów: wzrost temperatury powoduje w pierwszej kolejności uszkodzenie komórek nowotworowych , biologicznie „gorszych”, i słabszych od tkanek prawidłowych, ponadto podwyższona temperatura zwiększa przepływ krwi w obrębie guza, co z kolei powoduje zwiększony dopływ cytostatyku do obszaru nowotworu a także wzbudza czynniki własne ustroju uszkadzające nowotwór. 

Onkolodzy podkreślają znaczenie skojarzenia chemioterapii z hipertermią u chorych z nieoperacyjnymi przerzutami do wątroby w przebiegu nowotworów jelita grubego, trzustki, wątroby, piersi, płuc a także niektórych nowotworowych zmian skórnych . Dzięki włączeniu hipertermii w proces leczenia istnieje możliwość uzyskania stabilizacji choroby, a tym samym wydłużenia życia chorego. 

Rodzaje chemioterapii

  • radykalna – ma na celu całkowite zlikwidowanie komórek nowotworowych
  • wstępna – stosowana przed zabiegiem operacyjnym w celu zmniejszenia masy guza i ograniczenia jego regionalnego zaawansowania
  • uzupełniająca (adiuwantowa) - stosowana po radykalnym zabiegu operacyjnym, zapobiega powstaniu mikroprzerzutów
  • paliatywna - stosowana u chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową w celu zmniejszenia dolegliwości, spowolnienia postępu choroby i poprawy jakości życia
  • regionalna – miejscowe stosowanie cytostatyków
  • cytotoksyczna – działa toksycznie na komórki nowotworowej
  • antyangiogeniczna – działa toksycznie na sieć naczyń krwionośnych nowotworu
  • metronomiczna – chemioterapia podawana w małych dawkach w krótkich odstępach czasu
  • skojarzona – stosowana łącznie z radioterapią

Drogi podawania chemioterapii

  • doustnie – tabletki, kapsułki
  • dożylnie – iniekcje, kroplówki, wlew ciągły
  • domięśniowo
  • podskórnie
  • do jam ciała
  • dokanałowo

W trakcie chemioterapii chory może być leczony jednym lekiem (monoterapia) lub kilkoma lekami jednocześnie.

Efekty uboczne chemioterapii

  • niski poziom białych krwinek we krwi (neutropenia)
  • niski poziom czerwonych krwinek we krwi (niedokrwistość)
  • niski poziom płytek krwi 
  • nudności
  • wymioty
  • wypadanie włosów
  • wyczerpanie