Psychiczne aspekty choroby nowotworowej u osób starszych

Choroba nowotworowa nie patrzy na metrykę i pojawia się u osób w każdym wieku. Bardzo liczną grupę chorych (ponad 50% ogółu zachorowań) stanowią osoby starsze, po 65 roku życia. Chorujące osoby starsze to bardzo szczególna grupa chorych wymagająca innego podejścia ze strony personelu medycznego, psychologów a także ze strony bliskich i rodziny.

Najczęstsze trudności występujące o osób starszych z chorobą nowotworową

Wraz z wiekiem i wcześniejszymi doświadczeniami zmieniają się sposoby reagowania i radzenia sobie z różnymi wydarzeniami. Zmianie ulega sprawność fizyczna, umysłowa oraz odporność psychiczna. Te zmiany wpływają na sposób postrzegania choroby nowotworowej. Osoby starsze potrzebują zwykle więcej czasu, na to by zmobilizować się do walki z chorobą, są bardziej skupione na chorobie. Dodatkowo często, poza chorobą nowotworową, mają liczne inne dolegliwości, które przyczyniają się do gorszego samopoczucia zarówno fizycznego jak i psychicznego.

Starsi pacjenci czują się też często bardzo osamotnieni. Może to być spowodowane wcześniejszą śmiercią partnera, ograniczonym kontaktem z rodziną (np. ze względu na odległość zamieszkania) czy też brakiem rodziny lub przyjaciół. Zdarza się, że bliscy nawet nie wiedzą o chorobie, ponieważ pacjent nie informuje ich o tym, najczęściej tłumacząc, że „nie chcę zawracać im głowy, mają własne problemy” itp.

Poczucie osamotnienia i trudności w radzeniu sobie z chorobą nowotworową mogą prowadzić do obniżenia nastroju a nawet depresji. Pojawiają się wtedy kłopoty ze snem (bezsenność lub nadmierna senność), brak apetytu, problemy z koncentracją a także niestabilność emocjonalna. Taka osoba wycofuje się z aktywności, „zaszywa” się w domu. Zdarza się, że rezygnuje z leczenia ponieważ nie widzi w tym sensu.

W jaki sposób wspierać chorujących seniorów?

Po pierwsze, nie okłamywać chorego. Zdarza się, że rodziny chcąc „chronić” bliską osobę uważają,  że lepiej dla niej będzie jak nie pozna prawdy o swoim stanie zdrowia. Pacjent czuje, że z jego organizmem dzieje się coś złego, widzi, że podejmowane są działania medyczne, które kojarzą mu się z leczeniem raka, może coś usłyszeć na szpitalnym korytarzu lub dowiedzieć się od sąsiada z drugiego łóżka. Wtedy „dociera do niego”, że bliscy go oszukują – a takie postępowanie może przyczynić się do pogłębienia poczucia osamotnienia, chory może poczuć się oszukany i pominięty, może też stracić zaufanie do bliskich i lekarza.

Po drugie, rozmawiając z osobą starszą nie spieszyć się i nie denerwować  - dać choremu czas na spokojne przyjęcie i przetworzenie otrzymanych informacji. Rozmawiając z osobą starszą warto mówić wolniej, głośniej, wyraźnie i w miarę prostym językiem. Przekazując ważne informacje należy upewnić się, że chory nas zrozumiał, jeżeli zajdzie taka potrzeba należy powtórzyć informację.

Po trzecie, udzielając wsparcia emocjonalnego i zadaniowego. Wsparcie emocjonalne to obecność, bliskość, rozmowy, spędzanie razem czasu, cierpliwość do drugiej osoby, wyrażanie uczuć. Wsparcie zadaniowe to min. robienie zakupów, sprzątanie domu, gotowanie, opłacanie rachunków. To także poszukiwanie informacji, np. o lekarzach, o innych metodach leczenia.

Po czwarte, jeżeli widzimy, że u naszego bliskiego pojawia się obniżenie nastroju, problemy z koncentracją, brak apetytu, apatia, kłopoty ze snem – reagujmy. Możliwe, że rozwija się depresja i nasz chory wymaga podania leków przeciwdepresyjnych oraz kontaktu z psychologiem lub psychoterapeutą.

Podsumowując, bez względu na wiek zachorowanie na chorobę nowotworową to sytuacja bardzo trudna, a nawet kryzysowa. Zapewnijmy naszej bliskiej osobie wsparcie i opiekę. Pomóżmy przejść przez chorobę godnie i ze spokojem. A jeżeli nie jesteśmy w stanie poradzić sobie sami, poprośmy o pomoc i wsparcie osoby zajmujące się tym zawodowo.

Milena Dzienisiewicz
Psychoonkolog - Fundacja Onkologiczna Nadzieja